SRBI I NJIHOV IDENTITET
Ruski naučnik i putopisac, Aleksandar Hiljferding, koji je sredinom 19. veka boravio u Bosni, zapisao je: “Srbin pravoslavni gde god živeo: u Bosni, Hercegovini, Dalmaciji, Ugarskoj, Srpskoj kneževini, ima pored Crkve jednu veliku otadžbinu: Srpsku zemlju, koja je, istina, podeljena među mnogim vladavinama, no koja ipak postoji idealno kao zemlja jednog istog pravoslavnog naroda.
On ima svoje predanje, zna za srpskog svetitelja Savu, za srpskog cara Dušana, za srpskog mučenika Lazara, za srpskog viteza Marka Kraljevića. Njegov sadašnji život je povezan sa narodnim tlom i sa pređašnjim životom. Srbin katolik odriče sve srpsko, pošto je pravoslavno, i ne zna za srpsku otadžbinu i srpsku prošlost. Kod njega postoji samo uža provnicijalna domovina; on sebe naziva Bosancem, Hercegovcem, Dalmatincem, Slavoncem, prema oblasti gde se rodio. On svoj jezik ne zove srpskim, nego bosanskim, dalmatinskim, slavonskim, itd. Ako on želi uopštiti pojam o tom jeziku, naziva ga naškim jezikom. No koji je to „naški“ jezik, on to ne ume da kaže. On zato ne zna da taj jezik nazove svojim pravim imenom, jer on sam nema opštu otadžbinu, opšte narodno ime. Van svoje uže oblasti u njega je samo jedna otadžbina: Rimokatolička crkva“. Zato je Vatikanu kasnije bilo tako lako da od Srba katolika načini Hrvate. Najcrnji ustaški zločinci iz Drugog svetskog rata (od Pavelića, preko Artukovića, do Luburića) bili su potomci pokatoličenih Srba, pretvorenih u Hrvate.
GDE SU NESTALI TOLIKI SRBI?
Nova knjiga Vladimira Umeljića, uglednog srbskog genocidologa i tvorca teorije definicionizma - istraživanja o vlasti nad pojmovima kao osnovnoj vrsti vlasti, „Balkanski gambit Vatikana“ (Katena Mundi, Beograd, 2018), bavi se upravo ovom bitnom istorijskom temom – kako su Srbi katolici postali Hrvati. Naučno obrazloženje Umeljićevo proističe iz analize verifikovanih, primarnih istorijskih izvora i temelji se na činjenici da se samo u periodu između 1846. i 1941. srpsko stanovništvo zapadno od Drine smanjilo za približno 2.000.000 ljudi, a hrvatsko povećalo za približno isti broj.
U njoj se, podrobno i utemeljeno, odgovara na pitanja kakvo je ono o pokatoličavanju Srba u Srednjem veku i kasnije, na se teritorijama nastanjenim pravoslavnim Srbima koje su držali Mlečani i Habzburzi.
SLUČAJ DUBROVNIKA
Jedno od najvažnijih poglavlja Umeljićeve knjige tiče se Dubrovnika. Hrvat Gulisav u Držićevom „Dundu Maroju“ nije „našijenac“, on je iz daleka, jezik dokumenata Dubrovačke republike je latinski i srpski, a dubrovački gospari su se, u 19. veku, svi izjašnjavali kao Srbi rimokatolici. Vladimir Umeljić, podrobno se baveći ovom temom, ističe:“Austrijski nadvojvoda Ludvig Salvator je tada naime putovao po Dalmaciji i zale đu Jadranskog mora, i svoj etnografski interes izrazio slikajući narodne nošnje, na koje je permanentno naila zio u ovim krajevi-ma. Radilo se o Srpkinjama i Srbima iz Imotskog, Doljana, sliva Neretve, Orebića, sa ostrva Paga, iz Karlobaga, Sinja, Knina, Vrlike, Metkovića, Splita i Kaštela, Zadra, Dubrovnika, itd., kao i iz Crne Gore. On je to ugra dio u knjigu sa 45 lito grafija u boji, koja je izašla u Pragu 1870–1878. godi ne. Komentar ovog dela gla si: „Nijedan narod na zemljinoj kugli ne može se ponositi posedovanjem nošnji sa tako lepim formama i farbama, kao što su to Južni Sloveni (...) Među južnoslovenskim plemenima, koji se rasprostiru u velikim oblastima, ne postoji međutim nijedno koje pokazuje tako bogatu raznovrsnost svojih nošnji, kao što je to srp- ski narod, koji nastanju je čitavu Jadransku obalu od Rijeke do severne granice Albanije“. To je vredno etnografsko svedočanstvo, koje upotpunju je nalaze istorijske nauke, komparativ ne lingvisti- ke, kartografije i hronologije crkvenog razvoja i sukoba u ovim delovima Balkanskog poluostrva.“
Umeljić dodaje: “I, što je još važni je pita nje za utvrđiva nje istorijske istine – zašto nije naveo da to nisu bili Srbi, već da su Hrvati bili ti, koji „nastanjuju čitavu Jadransku obalu od Rije- ke do severne granice Albanije“?“
BORBENI RIMOKATOLICIZAM KAO OSNOVA HRVATSTVA
Umeljićeve analize i pitanja koja postavlja dragoceni su. Iako neki pokušavaju da Vatikan „rasterete“ od ustaškog nasleđa (zarad dobrih „ekumenskih“ odnosa), mi i danas vidimo da se hrvatski NDH identitet zasniva na snažnom poistovećenju Pavelićeve monstrum-države sa borbenim rimokatolicizmom.
Hrvatstvo je, u stvari, borbeni rimokatolicizam, koji je Vatikan uobličio da bi prodro na Istok. Prvi svehrvatski katolički kongres (3–5. septembra 1900) održan u Zagrebu, postao je polazna tačka u organizaciono-ideološkom oblikovanju hrvatskog katolicizma i dobio je kako među savremenicima, tako i među potonjim istraživačima, sakramentalnu karakteristiku stvaranja „klerikalnog programa za čitav 20. vek“. Zasedanja prvog svehrvatskog katoličkog kongresa otvorena su 3. septembra 1900. u Zagrebu u zgradi hrvatskog društva „Soko“. Prvom svečanom zasedanju kongresa prisustvovalo je 5.000 ljudi.
Na zasedanju prve sekcije drugog dana rada kongresa glavni događaj je bio istup bosanskog nadbiskupa Josipa Štadlera sa dve osnovne postavke: neophodnost zaštite vere i doma. Štadler je predočio: savremeni Hrvati katolici su naslednici „stare Hrvatske“, u kojoj su preci Hrvata, sa besprimernim samopožrtvovanjem, hrabro i neustrašivo, licem u lice sretali osvajače, i u toj borbi njihova vera u Boga i svoju ispravnost samo je jačala i kalila se. Štadler je tvrdio: „Naša obaveza je da, radi potomaka, sačuvamo svetinje otadžbine i vere, tako da bi Hrvatska, koju je među ostalim narodima uvek odlikovala ljubav prema otadžbini i veri, i dalje ostala takva… Mi smo – Hrvati i katolici, i hoćemo to da budemo… Sada, prilikom ovog susreta, pred celim svetom izjavljujemo: mi smo – Hrvati, mi smo – (koliko god bi neko to hteo da nam oduzme) – katolici. Mi smo i jedno i drugo. Sada je naš zadatak da svoja prava i dužnosti postavimo na čvrste, jasne osnove.“ Štadler se pozivao na istorijsko nasleđe „stare Hrvatske“, u kojoj je „vera otaca bila za Hrvate sveti štit i najuzvišeniji zadatak.
Sve je to, na kraju, našlo izraza u NDH. Duhovni otac ove tvorevine, Alojzije Stepinac, nadbiskup i kardinal, proglađen je od strane Vatikana blaženim 1998. godine. Vladimir Umeljić neodustajno svedoči o ovoj sramoti, maskiranoj u hrišćanstvo. Zato vredi čitati njegovu novu knjigu.
